Ongemakkelijke teksten van Jezus

Bedoelt Jezus echt dat we onze familieleden moeten haten? Is Hij in zijn uitspraken niet veel te pretentieus? Roept Hij niet eigenlijk op tot geweld, als Hij zegt dat Hij ‘het zwaard’ komt brengen? En waarom verschillen de evangeliën op allerlei punten? Veel gelovigen ervaren onbegrip, vervreemding of zelfs irritatie bij het lezen van de bijbel.

 

Lees een aantal gedachten van Reinier Sonneveld én lees onderaan hoe je kans maakt op een gratis boek over ongemakkelijke teksten van Jezus. 

 

door Reinier Sonneveld

 

Als het gaat om dergelijke lastige teksten, zegt dit plaatje al veel. Dit komt uit de animatiefilm Flatland (2007), de vierde verfilming van de gelijknamige roman van Edwin Abbott uit 1884. Gewoonlijk worden boeken met de tijd minder populair en verdwijnen ze uit de schappen, maar Flatland is alleen maar populairder geworden – net als de bijbel overigens. De wereld in het verhaal is tweedimensionaal. Er is breedte en diepte, maar geen hoogte: net een soort plattegrond. De wezens die het land bevolken zijn vierkant, driehoekig of cirkelvormig. Het vierkante wezen links op de afbeelding leest dikke boeken en denkt erg veel te weten. Maar dan gebeurt er iets vreemds, toevallig net in de huiskamer van deze meneer Vierkant:

 

Een driedimensionaal wezen, een bol, treedt binnen. Hij verschijnt eerst als stip, wanneer hij net de platte wereld raakt, maar zakt verder en verschijnt als een steeds grotere cirkel. Zulke veranderingen van vorm heeft meneer Vierkant nog nooit gezien en hij is verbijsterd. Dit kan niet, het is magie, een wonder! Bol probeert uit te leggen wie hij is, maar meneer Vierkant kan zich er niets bij voorstellen. Uiteindelijk besluit Bol hem uit zijn platte wereld te halen zodat hij van bovenaf alles kan bekijken.

 

Dit is voor meneer Vierkant een openbaring. Als hij echter weer terugkeert naar zijn vertrouwde tweedimensionale wereld, kan hij niemand daar uitleggen wat hij heeft gezien. Men vindt zijn gepraat over meer dimensies waanzin en als hij erover blijft doorgaan, wordt meneer Vierkant opgesloten.

 

Hoewel de film het vooral goed deed in New Agekringen, was de oorspronkelijke schrijver, Edwin Abbott, een christelijke theoloog. Veel van zijn negentiende-eeuwse tijdgenoten schreven de bijbel af omdat ze wonderen onmogelijk achtten. Het idee van meer dimensies toonde voor Abbott echter aan dat die wonderen niet per definitie irrationeel zijn. Zoals Bol plotseling midden in de afgesloten huiskamer van meneer Vierkant verscheen, namelijk van bovenaf, zo zijn bijvoorbeeld de plotselinge verschijningen van de opgestane Jezus en zijn hemelvaart niet ondenkbaar. Als Hij vierdimensionaal zou zijn, kan het al. Niet dat Abbott zo zijn geloof wilde bewijzen, maar hij wilde aantonen dat redeneringen er ten minste niet mee botsen: ook de rede laat ruimte voor geloof en vult het aan.

 

Deze benadering helpt wellicht bij lastige teksten in de bijbel. De bijbel doet verslag van ontmoetingen tussen mensen en God. Een oneindige God. Dat is nog vele malen verbijsterender dan het was voor meneer Vierkant toen Bol zijn huiskamer in zakte. God is, in beperkte wiskundige taal uitgedrukt, een eindeloos veeldimensionaal persoon. Als Hij zich dus aan ons toont, gebeuren er ‘onmogelijke’ dingen. Zoals tegenstrijdigheden tussen de verschillende verslagen van de ontmoetingen met Hem. Zoals een liefdevolle God die toch oordeelt. Zoals Jezus die, hoewel een van zijn volgelingen Hem letterlijk ‘mijn God’ noemt, toch ook zelf roept: ‘Mijn God, waarom hebt U Mij verlaten?’

 

Dit kan een denkspelletje lijken en zal wellicht vooral wiskundig geïnteresseerde mensen aanspreken, maar het gaat om de onderliggende spirituele houding. Omgaan met God kan alleen als je beseft hoe ongelooflijk groot Hij is. Als dat besef er niet is, of niet voldoende, dan gaat het niet over God, maar over een godje:

Uit welke schoot wordt het ijs geboren, wie baart de rijp van de hemel, wanneer de wateren stollen, hard als steen, wanneer het oppervlak van de zee bevroren raakt? Kun jij de Plejaden aan banden leggen of de ketenen van Orion losmaken?
Kun jij de dierenriem op tijd laten schijnen en de Grote Beer met haar jongen de weg wijzen? Ken jij de wetten van de hemel,
kun jij jouw orde aan de aarde opleggen? Kan jouw stem de wolken bevelen om je met hun regenvloed te bedekken? Kun jij de bliksems uitsturen, zullen ze jou zeggen: ‘Wij staan klaar’?” (Job 38:29-35)

 

Zo vraagt God na diens uitvoerige aanklacht, en uiteindelijk dringt het tot Job door: “Werkelijk, ik sprak zonder enig begrip, over wonderen, te groot voor mij om te bevatten. Maar nu her-roep ik mijn woorden en buig ik mij” (Job 42:3-6). Job beseft dat spreken over God een vrijwel kansloze onderneming is. Dat is dan ook een van de basisproblemen van elke theologie: hoe valt er nog iets te zeggen over een onzegbare God?

 

En sommige theologen stoppen daar inderdaad. Het verrassende is kennelijk niet dat de bijbel zo moeilijk is, maar dat er überhaupt nog iets begrijpelijks in staat! Er blijkt echter nog een andere optie: dat de onzegbare God zélf iets zegt. Dat Hij, als wij niet tot Hem kunnen opklimmen, naar ons afdaalt. Dat zal een vorm van incarnatie zijn, een menswording van God. Figuurlijk, als Hij in het Oude Testament een menselijke taal spreekt en zich menselijke metaforen laat welgevallen. Of zelfs letterlijk, als Hij in het Nieuwe Testament voluit mens wordt, met menselijk DNA en menselijke emoties en verlangens.

 

Niet dat God dan plotseling voluit begrijpelijk wordt. De momenten met Jezus lijken op de ontmoeting van meneer Vierkant en meneer Bol. We kunnen ons er nauwelijks een voorstelling van maken. En toch vertoont die vreemde wereld zich en kunnen we er wel iets over zeggen. Zo zullen de verhalen over Jezus en zijn eigen uitspraken ten diepste onbegrijpelijk blijven, maar volstrekt sprakeloos zijn we ook weer niet.

 

Het lezen van de bijbel is een spirituele daad van vertrouwen, van overgave zelfs: vertrouwen dat God, die in wiskundige taal uitgedrukt oneindig dimensionaal is, zich toch incarneert in onze driedimensionale wereld, en dat wij in de ontmoetingen die hij had met onze gelovige broers en zussen van lang geleden, een glimp kunnen opvangen van zijn eeuwige geheim.

 

Bovenstaande tekst is een samenvatting van de Inleiding: Hoe ga je om met ongemakkelijke teksten? uit het boek Ongemakkelijke teksten van Jezus door o.a. Rob van Houwelingen en Reinier Sonneveld.

 

In samenwerking met de Theologische Universiteit Kampen geef ik met o.a. Rob van Houwelingen de training Geloofwaardig preken over ongemakkelijke teksten. (Lees ook het gesprek met hem over ongemakkelijke teksten.)

 

 

 

 

 

De nadruk ligt op groeien in (s)preekvaardigheid, een stappenplan voor exegese en feedback op preekontwerp en –presentatie.

 

Meer info over training

 

Wil je niet meedoen met de training, maar wel kans maken op een gratis boek?

Mail vóór maandag 20 maart welke bijbeltekst jij ongemakkelijk vindt en wie weet maak jij kans op een gratis exemplaar!

Mail jouw ongemakkelijke tekst en maak kans op gratis boek
mm
Paulien Vervoorn
paulien@geloofwaardigspreken.nl

Spreker, trainer en auteur. Geeft (s)preektrainingen aan sprekers, voorgangers en predikanten die met nog meer impact willen spreken.

2 Comments
  • Jeroen Uhl
    Beantwoorden

    Ben een paar jaartjes te laat zie ik. Maar interessant boek en artikel. Graag toch mijn ongemakkelijke tekst:
    Mattheus 25:14-30 – gelijkenis van de talenten. Ik heb altijd een haat-liefde verhouding met deze tekst.
    De knechten die hun talenten hebben geëxploiteerd worden beloond. De knecht die zijn talent heeft gekoesterd, maar niet heeft gebruikt wordt gestraft.
    Met liefde kijk ik naar deze tekst, want inderdaad wie talenten/kwaliteiten heeft, mag deze best met trots inzetten en laten aangroeien.
    Met ‘haat’ kijk ik naar de tekst, want het kan zo zijn dat de persoon die zijn kwaliteit wel kent, niet weet hoe hij deze moet gebruiken en vergroten. Is niet juist deze persoon degene die kracht en wijsheid, hul en liefde nodig heeft om hem op weg te helpen….

    november 30, 2020 at 2:05 pm

Plaats een reactie