Hoe je muziek kunt laten (s)preken…

Bart Visser heeft een intrigerende combi van vaardigheden in huis: hij is musicus, theoloog en spreker. Ik ben benieuwd of (en hoe) hij muziek en (s)preken combineert. Misschien ken je Bart als de pianist van Opwekking of host op New Wine. Hij geeft workshops over muziek in kerken en coacht kerkleiders in vernieuwingsprocessen. Hij (s)preekt regelmatig in kerken van allerlei pluimage. 

 

door Bart Visser 

 

Kun je (s)preken met muziek?

Er wordt vaak gezegd dat muziek een taal is. Toch kan je met muziek niet zeggen Kijk, daar loopt Paulien. En je kunt met muziek ook niets ontkennen. Zoals Dat is niet Paulien, dat is Mieke. Het is dus niet mogelijk om met muziek een logisch verhaal te vertellen. En daarmee lijkt de vraag beantwoord: met muziek kun je niet (s)preken.

 

Toch zullen velen van ons aanvoelen dat dat antwoord niet bevredigt. Vaak ervaren we dat muziek tot ons of namens ons spreekt. En dan bedoel ik dus de tonen en ritmes! Ik ervoer dat zelf bijvoorbeeld toen vrienden van mij gingen trouwen. Achter in de kerk stond een saxofonist. Hij speelde terwijl de bruid aan de arm van haar vader naar voren werd gebracht. Ik weet niet meer waarom of hoe maar ik weet wel dat ik voelde dat deze muziek precies uitdrukte wat ik op dat moment ervoer. Zo van ‘dit klopt, dit is waar!’ En ik denk dat ik niet de enige was die dit had, gezien het grote aantal mensen dat naar de zakdoek greep.

 

Op welke manier (s)preekt muziek?

Deze complexe vraag houdt filosofen, psychologen en vele andere -ologen al heel lang bezig. Hoe kan het dat iedereen weleens heeft ervaren dat muziek spreekt? Op die vraag zijn heel veel antwoorden gegeven.

Ik noem er twee.

 

De eerste is dat muziek net zo werkt als een metafoor.

Een metafoor is een krachtig stijlfiguur dat nieuwe dimensies toevoegt aan een bestaand inzicht. Als ik zeg de spreker verdedigde haar punt zoals een tijger haar welpen dan roep ik allerlei nieuwe beelden en associaties op. Ik zet de verbeelding van de luisteraar in beweging en dat maakt mijn boodschap krachtiger. Op vergelijkbare manier zet muziek de verbeelding van mensen in beweging. Door de tonen en ritmes leggen de luisteraars allerlei nieuwe verbanden. Onbewust, net als bij een metafoor.

 

De tweede manier waarop muziek (s)preekt is door te klinken en bewegen zoals emoties.

Als ik blij ben praat ik snel en op hoge toon. Vrolijke muziek is ook vaak snel en hoog. Als we laag en langzaam praten, heeft dat vaak veel impact. Zo werkt het ook bij lage en rustige muziek. Dat roept spanning op of maakt dat je je weemoedig of verdrietig voelt. Muziek beïnvloedt de emoties zoals bijna niets anders dat kan. En daar wordt graag gebruik van gemaakt.

 

Wat kun je hier als spreker mee?

Muziek is een krachtig communicatiemiddel. Als spreker kun je dat inzetten. Ik geef drie tips.

 

1. Gebruik muzikale voorbeelden

Als je bijvoorbeeld praat over het bedritueel met je kind, zing dan als spreker Ik ga slapen, ik ben moe.

Als je praat over Gods liefde voor mensen: zing Yes Jesus loves me….

Of gebruik een stukje muziek van een CD (of YouTube) dat past bij je kernboodschap. Vertel er niet alleen over, maar laat het klinken!

 

2. Gebruik muziek tijdens interactieve momenten 

Wil je dat je luisteraars iets uitwisselen? Zet ondertussen een muziekje aan (dan heb je meteen de aandacht weer als de muziek is afgelopen). Moeten ze zelf nadenken over een paar vragen: zet ondertussen muziek aan. Wil je een ingedut publiek weer activeren: laat ze even dansen. Enzovoorts.

 

3. Gebruik passende instrumentale muziek 

Zoals een filmmaker muziek gebruik om bepaalde emoties op te roepen bij de beelden, zo zou je in je verhaal muziek kunnen gebruiken om je oproep tot actie kracht bij te zetten. Gebruik daarvoor liefst instrumentale muziek die past bij de emotie die je wilt oproepen. Uptempo muziek bij een oproep om je buurt schoon te maken, romantische muziek bij een oproep om te werken aan je relatie, enzovoorts.

 

Je kunt dus (s)preken met muziek. Niet in de vorm van logische redeneringen, maar wel door betekenislagen toe te voegen en te spreken tot de emoties van de luisteraars. En emoties blijken belangrijkere drijfveren voor actie dan een logisch verhaal …