Gertjan Oosterhuis is zijn hele leven lid van een van de gereformeerde kerken (de GKv). Eerst lid, later in de kerkenraad en nu is hij predikant in de Verbinding, een CGKV-gemeente in Hilversum. Hij zag in zijn omgeving veel mensen overstappen naar een evangelische gemeente. Ik ken Gertjan uit mijn tijd dat we samenwerkten op De Passie, evangelisch voortgezet onderwijs.

Onlangs schreef Gertjan het boek Veranderen van kerk: hoe gereformeerd en evangelisch elkaar kunnen versterken. Ik vroeg Gertjan wat gereformeerde predikanten kunnen leren van evangelische sprekers. Binnenkort volgt ook deel 2: wat evangelische voorgangers en sprekers kunnen leren van gereformeerde predikanten.

Door ds. Gertjan Oosterhuis

In de afgelopen tijd zijn er nogal wat christenen overgestapt van een gereformeerde kerk naar een evangelische gemeente. Tegenwoordig zijn er veel mensen die zich aansluiten bij een grote gemeente als Mozaiek of Doorbrekers. Maar de beweging is al veel langer gaande. In het boek dat ik hierover heb geschreven onderzoek ik wat mensen ertoe heeft gebracht om de overstap te maken. En ook hoe het na de overstap is gegaan. Hebben ze bereikt wat hun voor ogen stond? Op de achtergrond speelt de vraag mee wat gereformeerde en evangelische christenen van elkaar zouden kunnen leren en hoe ze elkaar zouden kunnen versterken. In deze blog wil ik inzoomen op de manier van preken. Want veel mensen geven aan dat de preken in evangelische kerken hun veel meer aanspreken. Wat bevalt er dan zo goed, en wat kunnen gereformeerde voorgangers daarvan leren?

1. Wees authentiek

Veel overstappers hebben behoefte aan meer authenticiteit. Ze willen in een viering God kunnen loven en prijzen op een manier die bij hen past, en daarbij willen ze niet gehinderd worden door allerlei ‘regeltjes’, die voor een eredienst gelden, en die niet of nauwelijks kunnen worden uitgelegd. Diezelfde behoefte aan authenticiteit speelt een rol bij de preek en de spreker. Ze willen het gevoel hebben dat die maar niet alleen uitlegt hoe de Bijbel moet worden begrepen of toegepast, maar dat hij of zij een persoonlijk getuigenis geeft van wat het geloof hem of haar gebracht heeft. En bij de presentatie mag dan doorklinken dat de spreker echt (emotioneel) geraakt was door de kracht en de blijdschap van het evangelie.

Voor veel gereformeerde sprekers ligt hier inderdaad een soort onontgonnen terrein. Mijn eigen leermeester, Kees de Ruijter, vertrouwde ons tijdens zijn colleges toe dat hij zich als de dag van gisteren herinnerde dat hij voor de eerste keer ik zei in een preek. Inmiddels stimuleert hij predikanten om ook hun persoonlijke omgang met God en zijn Woord een plek te geven in de verkondiging. Maar zoiets moet je natuurlijk wel leren en doseren. Het gaat niet om jou en jouw verhaal, maar om Gods verhaal.
Toch kan dat verhaal van God je wel heel persoonlijk hebben geraakt en het is inspirerend voor anderen wanneer je daar woorden aan kunt geven. En, het is door en door Bijbels. Op tal van plaatsen spreekt bijvoorbeeld Paulus over zijn eigen levensgeschiedenis om duidelijk te maken hoe groot de kracht van het evangelie is.

2. Wees praktisch

Een ander leerpunt is de praktische waarde van een preek. Veel mensen gaven aan dat ze in evangelische kerken (eindelijk) preken hoorden die gewoon gingen over hun leven van alledag en wat ze daarin konden doen met hun christelijke geloof. Ook hier ligt een herkenbaar leerpunt voor gereformeerde predikers, maar er is toch een soort verlegenheid. De praktische preek is immers geen nieuw verschijnsel voor gereformeerde predikanten en hoorders. Klassiek is de indeling van een preek in een stuk uitleg en een stuk toepassing. En die toepassingen waren heus wel praktisch. Maar ze hadden ook hun bezwaar. Een groot risico was dat de hoorders wel de toepassing hoorden en er hun leefstijl aan ontleenden, maar nauwelijks de verbinding met de uitleg konen maken. De dominee had gezegd wat er wel en niet mocht en dus deden ‘we’ dat. Waardoor de predikant, vaak ongewild, de rol kreeg van een moralist. Kees van Ekris benoemt dit in zijn boek Dialoog, dans en duel: preken voor tijdgenoten. Hij geeft aan dat gereformeerde predikanten graag willen dat de hoorders zelfstandig leren nadenken over de toepassing van Gods Woord op hun eigen dilemma’s.

Ik denk dat mijn onderzoek duidelijk maakt dat gereformeerde predikers, in hun huiver om moralistisch te worden, kunnen doorschieten naar het andere uiterste. Ze vertellen een boeiend en leerzaam verhaal over de Schrift, waarvan de hoorder zich -terecht- afvraagt: wat moet ik hiermee? Een belangrijke remedie is: veel met je hoorders in gesprek zijn, weten wat hun vragen zijn, en met ze meedenken over Gods boodschap voor hun leven. Zodat hoorders tijdens de preek in elk geval voelen: dit gaat over mij.

3. Geef ruimte aan de Geest

Veel overstappers geven aan dat in hun gereformeerde kerk te weinig aandacht was voor het werk van de Geest. Als het gaat om de preek, kan dit niet of nauwelijks kan liggen aan de gereformeerde geloofsleer. In de Heidelberger Catechismus, het uitgesproken gereformeerde leerboek, komen de Geest en zijn werk terug in een op de drie vragen en antwoorden. Wel heeft de gereformeerde traditie een sterk afgebakende rol voor de Heilige Geest. Hij werkt het geloof in ons hart door de verkondiging van het evangelie en het gebruik van de sacramenten en vernieuwt zo onze levens. En dat is de reden dat -in een goed uitgevoerde gereformeerde liturgie althans- de Geest wordt aangeroepen rondom preek en sacrament. Het gebed voorafgaand aan de preek is een dringende vraag aan de Geest of Hij het grote wonder wil werken dat we, door de verkondiging, gaan geloven in Jezus Christus. En ik ben zo vrij om op te merken dat dit inderdaad een groot en onderschat wonder is. In de Schrift benoemt Petrus dat als volgt: In Hem gelooft u zonder Hem ooit gezien te hebben en zonder Hem nu te zien. En ook Jezus zelf merkt op: zalig zijn die niet zien en toch geloven. Door de Geest is Jezus toch werkelijk aanwezig en geloofwaardig.

Wanneer dit nauwelijks meer wordt benoemd, en het gebed voorafgaand aan de preek er ook geen aandacht meer aan besteedt, dan kan ik me goed voorstellen dat gereformeerde kerkgangers klagen over gebrek aan aandacht voor (het werk van) de Geest. Dat is dan een gemiste kans.

In een evangelische liturgie wordt vaak expliciet ruimte gemaakt voor de werkzaamheid van de Geest, naast de woordverkondiging. Bijvoorbeeld door een aanbiddingsleider die -met muzikale ondersteuning- de koppeling weet te leggen tussen het verkondigde evangelie en het werk van de Geest in de harten van de hoorders.

Tip: Meld je aan voor de training Geloofwaardig preken over de gaven van de Geest i.s.m. de Theologische Universiteit Kampen/Utrecht. 

Meer info training preken over gaven
 

Of je kunt voor je laten bidden, door mensen die daarin zijn toegerust. Ook dan staat centraal wat de Geest in jouw hart en leven kan doen met het evangelie. Of mensen krijgen de gelegenheid om daarover te getuigen. Ik noem bewust deze liturgische elementen, omdat ze in een aangepaste vorm, prima een plek zouden kunnen krijgen in een gereformeerde liturgie. En dan kunnen ze eraan bijdragen dat de verkondiging bijdraagt aan de geloofsgroei en levensvernieuwing waar de Geest op uit is.

Hoe maak je kans op een gratis boek?

Laat in februari 2023 een reactie achter op deze vraag:

Welke preektip zou jij zelf geven aan gereformeerde predikanten?

Je wordt dan meteen op de hoogte gehouden als deel 2 online komt: wat evangelische voorgangers en sprekers kunnen leren van gereformeerde predikanten.

Laat hier je antwoord achter en maak kans op het boek!