In gesprek met Jos Douma over preken

In 2016 kwam het boek Predikant in de praktijk uit. Jos Douma is een van de 19 predikanten en voorgangers die een eerlijk kijkje in de keuken geeft van zijn preken en zijn preekvoorbereiding. Ik praat door over een aantal van zijn antwoorden. Onder andere over twijfel, identiteit, (s)preken uit het hart en over feedback. Jos is predikant van de Plantagekerk in Zwolle, auteur, spreker en docent. 

 

Je vertelde dat je niet altijd staat te springen om te spreken.

Waar ligt het aan of je wel of niet staat te popelen? 

Rond het preken blijf ik toch altijd een gevoel van onvermogen houden. Zal het woord zo klinken dat mensen erdoor geraakt worden, getroost, gemotiveerd, genezen? Ben ik zelf voldoende ‘in het hier en nu’ om echt dienstbaar te zijn aan het woord van dat moment? Uiteindelijk is het de Geest van Jezus die het verschil maakt. Ik blijf in de leerschool van de Geest om steeds weer opnieuw te ontdekken wat het betekent om me door hem te laten leiden, ook in het preken.

 

Je hebt een voorkeur voor prekenseries.

Hoe kom je tot je keuze voor een prekenserie?

De laatste ‘serie’ (het was meer een ‘cluster’) ging over de Geest. En daar ga ik nog een tijd mee door. In het nieuwe seizoen staat ‘de vrucht van de Geest’ centraal. Negen maanden lang staat elke tweede zondag van de maand in het teken van een van de elementen van de vrucht van de Geest: liefde, vreugde, vrede enzovoort. Mijn verlangen is dat op die manier we als gemeente echt een seizoen lang intensief bezig zijn met de vraag hoe we ons kunnen laten leiden door de Geest, persoonlijk en als gemeente. Omdat de vrucht van de Geest uit de Galatenbrief komt, heb ik me ook voorgenomen veel vanuit die brief te preken, ook als het niet specifiek over de (vrucht van) de Geest gaat.

 

Ik citeer nogal eens jouw uitspraak dat spreken uit het hoofd helpt om te spreken uit je hart.

Hoe zien jouw eigen aantekeningen eruit?

Ik preek momenteel met een Bijbel in de hand en daarin een papier op A6 formaat gevouwen met mijn notities voor de preek. En ik ben (want het bezig zijn met preken is voor mij steeds in ontwikkeling) ook in de Plantagekerk van de kansel afgekomen. Ik heb er steeds meer last van dat ik een trap op moet en me dan ‘verschans’ op een groot houten gestoelte. Ik wil graag op het podium staan, zodat ik dichter bij de gemeente ben en ook meer ruimte om me heen heb. Daar sta ik dus met een bijbel in mijn hand en in die bijbel dat papiertje, met dus 4 A6-kantjes aantekeningen en notities.

 

Je gaf ooit samen met Ron van der Spoel de cursus Passie voor Preken. Als inspirerend intro werd vaak een verhaal uit het dagelijks leven aangeraden. 

Wat doe je als een verhaal herkenbaar is?

Ik heb zelf over het algemeen de neiging om toch direct de tekst ‘in te duiken’, ook vanuit de gedachte dat er voorafgaand aan de eerste zin van de preek al heel wat gebeurd is in de dienst. Toch wil ik op dit punt het ook anders doen. Pas begon ik met een persoonlijke ervaring in een kerkje in een Frans dorpje tijdens onze vakantie. Het delen van die ervaring had als doel enerzijds persoonlijk verbinding maken met de aanwezigen door iets over mezelf te vertellen en anderzijds zo ook de thematiek van de preek inleiden: hoe kun je je laten leiden door de Geest? Ik merkte in het moment zelf en ook uit reacties achteraf dat juist zo’n persoonlijk getuigenis heel helpend is voor de hoorders om iets van waar het in de preek over gaat terug te zien in iemand anders leven.

 

Kun je een paar tips geven vanuit je eigen ervaring hoe je je identiteit niet meer laat bepalen door wat mensen van je preken vinden?

• Prent jezelf op weg naar de preek voortdurend in: ik ben Gods geliefde kind en mijn identiteit is niet afhankelijk van wat mensen van mijn preek vinden.
• Noteer boven aan je preek (als je die hebt uitgeschreven) of op een van je notitieblaadjes: ‘Sta in Christus!’
• Kijk naar de mensen voor je en geloof dat hun diepste verlangen is om God te kennen en te ervaren en dat jouw preek daarin een middel kan zijn (focus je dus niet op wat ze eventueel ‘vinden’ maar op hun ‘verlangen’).

 

Hoe helpt feedback je toch om je te blijven ontwikkelen in het spreken? (ervan uitgaande dat je dat wilt?;)

Ik wil niets liever dan me blijven ontwikkelen. Feedback is soms pijnlijk of lastig en dan moet ik echt wat tijd nemen om dat vrucht te laten dragen. Onlangs zei iemand: ‘ik zou wat meer van jezelf willen zien in je preken’. Dat vind ik dan lastig. ‘Ik heb de indruk dat ik best wat van mezelf laat zien’ is mijn eerste inwendige reactie. En ook: ‘Hallo, je komt hier toch niet om mij te zien maar om Gód te ontmoeten?’ Toch heeft juist deze opmerking me geholpen om de voorbije weken op zoek te gaan naar wat nu zo belangrijk is aan echt persoonlijk aanwezig zijn in de preek. Op New Wine kreeg ik in een gesprek met Paul Harcourt (leider van New Wine in Engeland) een boekentip: Andy Stanley, Communicating for Change. Dat heb ik gekocht en intensief gelezen en dat heeft me juist op dit punt erg geholpen. Stanley pleit namelijk voor de (vertaald) IWGJW-preek (Ik, Wij, God, Jij, Wij) als manier om echt verbinding te maken als prediker met de hoorders. Belangrijk is daarin die eerste I, die staat voor ‘ik’: begin altijd met persoonlijk verbinding maken, want de aanwezigen willen hoe dan ook contact met jouzelf. Daar zijn ze bewust of onbewust naar op zoek. Zet dat in, niet om de aandacht op jouzelf te vestigen maar om hen hierdoor echt mee te nemen naar wat God wil zeggen. 

 

Tijdens het schrijven van mijn boek Geloofwaardig Spreken heb ik me ook laten inspireren door Andy Stanley. Mijn IKEA-methode sluit hier sterk bij aan. Lees bijvoorbeeld de blog over het inspirerend intro waarin je een verhaal van jezelf vertelt om de connectie met de ander te leggen.

 

Jos Douma schreef vlak na het verschijnen een recensie over mijn boek. Lees ‘m op zijn website Leven in de kerk.