In gesprek met Gijs van den Brink over bijbellezen

Geplaatst op oktober 12, 2016

Als ik aan Gijs van den Brink denk, denk ik aan zijn baard en aan zijn enorme kennis van het Nieuwe Testament. Voor mij is hij het gezicht van de Studiebijbel waar ik bij preekvoorbereidingen dankbaar gebruik van maak.

Hij schreef tweederde van de artikelen bij het Nieuwe Testament en hij redigeerde de uitleg bij ieder vers van het Nieuwe Testament. Ik ben benieuwd hoe deze nieuwtestamenticus zelf de bijbel leest en wat kan laten proeven van het Nieuwe Testament. Ik bezoek hem in de leefgemeenschap Elim waar hij deel van uitmaakt.

Welke rol heeft bijbellezen in jouw leven?

Elke dag lees ik voor mezelf een hoofdstuk uit het Nieuwe Testament. Ik zit dan in een lekkere stoel, mijn vrouw zit op een andere stoel.

Het Nieuwe Testament (NT) lees ik om steeds te kijken welke lessen ik daaruit kan halen voor de nieuwe dag. Het Oude Testament (OT) lees ik niet dagelijks. Dat bewaar ik voor de vakantie. Dat lees ik ook op een andere manier. Daar is meer studie voor nodig om te zien hoe de teksten vooruitwijzen naar Jezus Christus. Want dat is waar het om draait bij bijbellezen. In de kern van het geloof draait het om God, om Jezus Christus, om zijn daden. Niet om een boek. Dat zou bibliolatrie zijn, zeg. Het gaat erom dat we God ontmoeten tijdens het lezen!

Lees je altijd al dagelijks de bijbel?

Op mijn negentiende ging ik bewust niet op vakantie, zodat ik de hele zomer de bijbel kon lezen. Ik was net tot geloof gekomen en wilde de bijbel van Genesis tot Openbaring doornemen. In mijn bijschrijfbijbel zette ik er allerlei aantekeningen bij. Ik liep met zoveel vragen rond: over sabbat en zondag, baby- of geloofsdoop en zulk soort onderwerpen. Ik las de bijbel om daar antwoord op te krijgen. Mijn bijbellezen is later veel devotioneler geworden.

Wat betekent devotioneel bijbellezen voor jou?

Ik zit gewoon met mijn bijbel op schoot. Ik lees een klein gedeelte en stel er vragen bij, zoals ‘Wat vind ik moeilijk?’ of ‘Wat vind ik minder prettig?’. Als ik bijvoorbeeld over de hel lees vind ik dat niet prettig. Daar zit ik dan over te mijmeren. Ik probeer me dan te verplaatsen in mensen in Afrika: ‘Zouden zij dit wel fijn vinden?’ ,‘Wat als je veel onrecht is aangedaan?’, ‘Zou je het dan misschien wel waarderen dat God iedereen rechtvaardig oordeelt?’. Op zo’n manier kom ik tot het besef dat iets voor mij niet prettig lijkt, terwijl het voor anderen misschien wel een bevrijdende gedachte is.

Vanwaar je voorliefde voor het Nieuwe Testament?

Ik lees elke dag de bijbel met mensen die net christen zijn geworden. Voor hen is het NT veel makkelijker toe te passen. Zelf voel ik me ook gemakkelijk één met Paulus en Petrus. Wij leven net als zij in de periode tussen hemelvaart en wederkomst. De kritiek die zij krijgen is herkenbaar. Zij moeten met dingen zien om te gaan waarmee ik ook te maken heb: wanneer spreek ik iemand ergens op aan, zulk soort dingen. De kloof tussen NT en nu is gewoon kleiner dan de kloof tussen OT en nu.

Het OT lees ik vanuit intellectuele interesse. Om het NT te begrijpen lees ik het OT als achtergrond. Maar ik ga niet 1 Koningen en 1 Kronieken tekst voor tekst bekijken…

Hoe was dat in je studietijd?

Ik ben nieuwtestamenticus en volgde missiologie en kerkgeschiedenis als bijvakken. Dat laatste deed ik omdat ik wilde weten hoe men in de vroege kerkgeschiedenis met het NT omging. Daar heb ik veel baat bij gehad. Sommige dingen in het NT ga je niet snappen zonder OT, maar ook niet zonder kerkgeschiedenis.

Welke tips geef je aan mensen die het lastig vinden om de Bijbel te lezen?

Lees de bijbel om opgebouwd worden. Eén tekst kan al voldoende impact hebben om uren op te herkauwen.
Lees vooral niet teveel. Je kunt beter minder lezen en dat overdenken en erover bidden. Dat is vruchtbaarder dan het idee dat je per se een hoofdstuk zou moeten lezen zonder dat te begrijpen.
Lees eens in een andere vertaling.
Stop niet meteen als je iets niet snapt.
Overdenk wat je leest: Wat is de bedoeling voor mij vandaag?

Nog tips voor samen lezen?

Het hoofdstuk dat ik in mijn stoel lees, lezen we in onze leefgemeenschap ook met een groep mensen van andere culturen. Dat is zo waardevol! Zij werpen weer een heel ander licht op de zaak. Wat we doen is heel eenvoudig: hardop het hele hoofdstuk lezen, we vertellen wat we mooi vinden en wat we moeilijk vinden.

Hoe zorg je ervoor dat je de Bijbel met je hart leest en niet in de eerste plaats beroepsgerelateerd?

Dat vind ik eigenlijk helemaal niet lastig. Toen ik negentien was, las ik dus de hele bijbel. Na die zomer ging ik theologie studeren en schrok behoorlijk van alle bijbelkritiek. Gelukkig trok ik me op aan ouderejaarsstudenten en kreeg ik een buddy.

In diezelfde tijd, in de jaren 70, ging ik naar een jeugdbar waar zo’n 100 jongeren kwamen. Tientallen lieten zich dopen in een gemeente met Indonesische pinksterbroeders. Ik ging daar op mijn bromfietsje naar toe. Als we dan de straat in reden, hoorden we hen al zingen. Ik krijg er nog tranen van in mijn ogen als ik eraan terugdenk. Het gejubel kwam je tegemoet. Er werden geen vragen gesteld. De emoties vlogen alle kanten op. Ik vond het fijn daar en het hele gebeuren maakte enorme indruk op me.

De voorganger was trots op het feit dat ik theologie studeerde. Zijn preken waren allegorisch. Hij besteedde er geen aandacht aan wat een tekst voor de eerste hoorder betekende. En toch werd ik daar enorm bemoedigd!

Hoe luister je naar preken waarbij de spreker geen begrip laat zien van de context?

Weet je, ik ben daar mild in. Wat ik in die tijd hoorde, vond ik mooi. De boodschap was prachtig, maar de teksten die ze erbij zochten, klopten er alleen niet bij. Ik ging niet over het technische, wetenschappelijke verhaal van exegetische regels beginnen. Als ik zelf met bijbelstudie bezig ben, kom ik niet verder met die allegorische methode. Dan gebruik ik de theologische methodes die ik geleerd heb in mijn studie.

Ik heb in de Indonesische gemeentes waartoe ik behoorde geleerd om mild te zijn als ik naar een verhaal luister dat exegetisch rammelt. In allerlei kringen hoor ik vanzelfsprekendheden en rammelende exegeses. Hermeneutisch geef ik het dan een 0. En tegelijkertijd vind ik de boodschap prachtig. Ik ben wel mild, maar aan de andere kant vind ik het ook erg als de traditie gaat regeren over de bijbel.

Je bent als nieuwtestamenticus betrokken bij de Studiebijbel. Wat is volgens jou de waarde van de Studiebijbel?

We willen geen theologische kaders voorop zetten, maar versuitleg. We geven tekstuitleg bij elke regel, bij elk woord. Bij de Reformatie wilde men dat de bron, de bijbel, in handen zou komen van het volk. Dat is de meerwaarde van de Studiebijbel: je kunt de brontalen bekijken en de vertaling van ieder woord. Daardoor kun je de bestaande vertalingen beoordelen. Ook als leek zie je dat er mooie Nederlandse zinnen van gemaakt zijn, maar iedere vertaling doet dat anders. Dat relativeert en daardoor kom je tot de kern van de zaak.