“Durf als kerk te experimenteren om jongeren meer bij de preek te betrekken,” zegt Nelleke Plomp. Veel jongeren van 15-20 jaar geven aan dat de preek hen niet raakt. Nelleke werkt bij JOP, Jong Protestant en deed onderzoek naar de vraag hoe daarin verandering kan worden gebracht.

Voor je onderzoek sprak je verschillende jongeren uit de hervormde gemeente in Sliedrecht. Wat viel je op?

“Jongeren beseften dat niet alleen de predikant verantwoordelijk is voor de preek en de vraag of de boodschap overkomt. Ze kijken ook heel sterk naar hun eigen rol daarin. Ik hoorde opmerkingen voorbijkomen als: ‘Ik heb te weinig geslapen en kon daardoor niet opletten’, en ‘ik werd afgeleid door mensen in mijn omgeving’.”

Als ze dit constateren, proberen ze daar dan ook verandering in te brengen?

“Absoluut,” antwoordt Nelleke. “Als je jongeren en de predikant in gesprek brengt en hen vraagt om mee te denken, zoeken ze ook naar oplossingen. Tijdens gesprekken hierover heb ik verschillende ideeën voorbij horen komen, zoals: aantekeningen maken tijdens de preek en voorafgaand aan de dienst koffie drinken in plaats van erna. Ook werd er gepleit voor middelen om voor voldoende zuurstof in de kerk om het concentratievermogen op peil te houden.”

Je merkt op dat jongeren veel waarde hechten aan contact met hun predikant. Waarom?

“Het gaat niet alleen maar om één-op-één-contact. Jongeren willen graag gezien worden en het idee hebben dat zij ertoe doen. Het zou bijvoorbeeld al heel erg helpen wanneer één van de catechisatie- of jeugdleiders aan de predikant laat weten dat drie jongeren worstelen met eenzaamheid. Vervolgens kan de predikant ervoor kiezen om dit thema in zijn eerstvolgende preek te verwerken. Deze op het eerste oog kleine dingen zijn voor jongeren heel waardevol.”

Nelleke merkt dat jongeren en predikanten vaak de bal bij de ander neerleggen. “Ik hoor jongeren wel eens zeggen dat de dominee te saai preekt, onvoldoende voorbeelden gebruikt of zich niet in de leefwereld van jongeren heeft verdiept. Tegelijkertijd zijn er ook predikanten die erop wijzen dat er thuis soms kritisch over de preek wordt gesproken, waardoor de rol van hun kinderen wordt ondergesneeuwd. Wellicht hebben beide gelijk, maar de uitdaging is om de bal niet bij de ander neer te leggen, maar de bal samen op te pakken. Er is sprake van een gezamenlijke pijn.”

Je hebt een hervormde predikant uit Sliedrecht gevolgd.

Wat valt je op aan zijn manier van werken op dit gebied?

“Hij erkent de pijn die er en gaat graag samen met de jongeren uit zijn kerk hiermee aan de slag. Zo heeft hij er zelf op een gegeven moment voor gekozen om de gemeente te tutoyeren, zodat jongeren zich veel meer onderdeel van de kerkdienst voelen. Een keuze die andere gemeenteleden voelen en ook best spannend is, maar wel wat oplevert. Uit Growing Young, grootschalig onderzoek in de Verenigde Staten bleek, dat wanneer een kerk jongeren op één zet dit beleid positieve gevolgen heeft voor de héle gemeente. Juist door jongeren een meer centrale rol te geven kan het brede kerkelijk leven een boost krijgen.”

Je laat herhaaldelijk het woord pijn vallen.

Waar zit die pijn precies?

“Gemeente ben je sámen, als Lichaam van Christus, met jong en oud. Als jongeren aangeven dat ze zich niet in de kerk thuis voelen, wordt dat niet waar gemaakt. Dat gaat veel ouders en predikanten aan het hart. Dit heeft alles te maken met het diepste verlangen van veel mensen, namelijk dat jongeren volgeling van Jezus worden. Dat kan ook buiten de kerkdienst, maar juist de eredienst is een centrale plek waar de hele gemeente bijeenkomt en God en elkaar ontmoet. Als een wezenlijk deel van de gemeente zich niet thuisvoelt in de eredienst, levert dat pijn op.”

Eén van je aanbevelingen is: ‘Durf te experimenteren’.

Wat bedoel je daarmee?

“Binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) vinden we het vaak lastig om bepaalde ideeën ook daadwerkelijk te realiseren. Daar komt bij dat we vaak bang zijn dat een nieuwe vorm mislukt. Alsof iedere nieuwe vorm de komende honderd jaar goed moet functioneren. Volgens mij is dat een misverstand, als iets één of twee keer werkt, is dat ook goed. We leven in een netwerkcultuur waarin het past om kortlopende experimenten toe te passen.”

Nelleke wijst ter illustratie op interactiemomenten tijdens de preek. “Als kerk zou je ervoor kunnen kiezen om één keer in de zoveel tijd kerkgangers de gelegenheid te geven om in groepjes of één-op-één door te praten over de preek. Dit kan én hoeft zeker niet elke week. Ik herinner mij een experiment waarbij jongeren meteen na afloop van de preek duidelijk maken hoe ze de boodschap de komende tijd in hun eigen leven gaan toepassen. Ik zou zeggen: maak als jongeren met je predikant een lijst met ideeën en probeer het uit. En het zou zomaar zo kunnen zijn dat er een vorm ontstaat die voor herhaling vatbaar is of zelfs wekelijks terugkeert.”

Welke boodschap wil je jongeren en predikanten vooral meegeven?

“Dat zij een gedeelde verantwoordelijkheid hebben. Durf als predikant je te laten zien. Je hoeft het niet alleen te doen. Ook jeugdleiders en ouders hebben hierin een rol. Dominees en jongeren maken de preek samen, het is dus iets gezamenlijks. En realiseer je dat een preek iets anders is dan een toespraak. God spreekt erin mee. Durven we het ook van Hem te verwachten? Juist in dat samen luisteren en buigen over een Bijbelgedeelte gaat Gods Geest aan het werk. We kunnen niet bepalen hoe de Heilige Geest werkt. Wel kunnen we hindernissen wegnemen die dit zoveel mogelijk in de weg staan.”

Op 4 oktober lichte Nelleke Plomp de bevindingen uit haar onderzoek toe tijdens de studiebijeenkomst ‘Jongeren en de preek’. Deze bijeenkomst werd georganiseerd door JOP, de HGJB, IZB Areopagus en de Hervormde Gemeente Sliedrecht. Ik was erbij. Bekijk hier (PDF) het volledige onderzoek van Nelleke Plomp.

Tijdens de lunch bespraken we in drietallen vragen rondom de kernbegrippen ontvankelijkheid, identificatie en toepasbaarheid: