Wat een spreker kan leren van een trainer

Arie Speksnijder is opleider van trainers en auteur van het boek De Trainingsachtbaan. We spreken regelmatig af om te wandelen en in die gesprekken komen regelmatig de overeenkomsten en verschillen tussen preken en trainen ter sprake. ‘Sprekers kunnen een grotere impact maken als ze trainingselementen toevoegen aan hun preken.’

 

Wat is volgens jou hét verschil tussen een preek en een training?

De kern van het trainersvak is mensen laten oefenen. In een training doe je ook nog andere dingen zoals kennis overdragen en inspireren. Maar het laten oefenen is het meest kenmerkende element van een training, en dat doe je in een preek doorgaans niet.

 

Een preek is toch vooral een woordenstroom, eventueel met ondersteuning op de beamer, waarbij de toehoorders min of meer passief luisteren. Als ze al gaan oefenen, doen ze dat niet tijdens de preek.

 

Dat verschil lijkt dus glashelder. Maar als je naar het doel van een preek kijkt, wordt de vergelijking veel spannender. Het doel van een training is gedragsverandering. In een training oefenen mensen met nieuw gedrag om dat na de training toe te passen. Maar wat is nu eigenlijk het doel van een preek? De Bijbel beter begrijpen? Gods wil leren kennen? Of toch, uiteindelijk, gedragsverandering? Wil je dat er alleen in de hoofden en harten van mensen iets verandert, of wil je dat dit ook gevolgen heeft voor hun gedrag?

 

Zeg je hiermee dat preek en training hetzelfde doel hebben?

Ik wil niet verzanden in een discussie over de vraag wat het doel van een preek is. Ik denk dat iedereen die dit leest zelf het antwoord wel voelt als je jezelf de volgende situatie voorstelt.

 

Je hebt gepreekt over het gebed en een week later kom je iemand tegen die jouw preek heeft gehoord. Welke reactie zou je het liefste horen?

1. “Bedankt nog voor die interessante preek over het gebed! Het was goed om de waarheid weer eens te horen. U hebt het mooi gezegd!”
2. “Bedankt nog voor die interessante preek over het gebed! We hebben er als gezin over gesproken en we hebben afgesproken dat we voortaan hardop voor elkaar zullen bidden aan tafel.”

 

Het zou me niet verbazen als je voor B kiest. Het is niet voor niets dat de Bijbel oproept om niet alleen hoorders, maar ook daders van het Woord te zijn. Die oproep is nodig, want iedere christen weet dat er soms een kloof zit tussen wat we weten en wat we doen. Uiteindelijk gaat het erom dat we ‘de wil van de Vader dóen’ zoals in de gelijkenis van de twee zonen (Matteüs 21).

 

Natuurlijk kun je niet van iedere preek een training maken, maar ik denk wel dat de impact van sprekers groter wordt als ze trainingselementen toevoegen aan hun preken.

 

Wat zou een spreker kunnen leren van een trainer?

Dat is een leuke vraag. Inmiddels heb ik verschillende sprekers in mijn trainingen gehad en van hen hoor ik dat ze elementen uit trainingen ook gebruiken als ze een lezing of preek geven. Ik denk dat met de volgende tips de meeste winst te behalen is.

 

1. Bedenk gedragsdoelen voor iedere preek

Gedragsdoelen zijn concrete beschrijvingen van gedrag dat je bij jouw luisteraars zou willen zien na de preek. Dat is nog best moeilijk, want vaak blijken doelen van sprekers en trainers meer op het niveau van kennis of bewustwording te liggen. Gedrag gaat nog een stapje verder. Gedrag is het gevolg van die kennis of bewustwording. Wat wil je dat de luisteraars gaan doen?

 

Gedrag is waarneembaar. Je kunt het voordoen en nadoen. Kennis, inzicht en bewustwording zitten in de hoofden van mensen en zijn dus geen gedrag. Hoe concreter de gedragsdoelen, hoe groter de kans dat jouw preek tot gedragsverandering zal leiden. Je zult je preek namelijk naar dat gedrag toe gaan schrijven.

 

Door gedragsdoelen verschuift de focus van de preek. Het gaat niet meer alleen om de vraag of de inhoud theologisch klopt, maar ook om de vraag welk effect die inhoud gaat hebben op het gedrag van de luisteraars. Wie dat in gedachten heeft, gaat anders preken.

 

2. Activeer je luisteraars met kleine verwerkingsopdrachten

Een van de belangrijkste aspecten van De Trainingsachtbaan is dat de deelnemers na maximaal 20 minuten uitleg de tijd krijgen om wat ze geleerd hebben te verwerken. In een preek zou dat kunnen door een klein opdrachtje of een vraag. Je kunt de luisteraars hiervoor een werkblad of schrijfblok geven. Maar je zou hiervoor ook gebruik kunnen maken van Mentimeter of Wooclap, waarmee luisteraars kunnen reageren op een vraag en de antwoorden op de beamer zichtbaar worden.

 

Doe dit vooral niet om hip te zijn! Het doel van verwerkingsopdrachten is dat de luisteraars actief luisteren en de preek beter begrijpen en onthouden.

 

3. Laat de stilte haar werk doen

In De Trainingsachtbaan is feedback & reflectie een onderdeel van iedere looping. Vooral die reflectie zou wat mij betreft meer ruimte kunnen krijgen in veel preken. Laat gerust eens twee minuten stilte vallen, terwijl de luisteraars nadenken over een concrete vraag. In die stilte, hoe ongemakkelijk misschien voor sommigen, gebeuren mooie dingen. De voortdurende woordenstroom van een spreker zorgt er helaas vaak voor dat echte reflectie geen ruimte krijgt tijdens de preek. Ook een muzikaal intermezzo tijdens of na de preek kan reflectie stimuleren, mits de muziek geen bekende melodie is en niet te dominant is.

 

4. Stimuleer de implementatie

Het zaad op de akker zaaien is vaak niet genoeg. Het heeft water en verzorging nodig om te ontkiemen. Durf de vrijblijvendheid voorbij te gaan. Jouw luisteraars zullen niet zo gemakkelijk de stap zetten van weten naar doen. Geef hen dus concrete voorbeelden van wat ze zouden kunnen doen. Daarnaast kun je gebruik maken van allerlei interventies die de stap van weten naar doen gemakkelijker maken.

• Geef de deelnemers een hand-out van de preek met concrete tips.
• Vraag de volgende week nog eens naar wat de gemeenteleden toegepast hebben.
• Laat mensen in kleine groepjes (huiskringen) elkaar ondersteunen bij het toepassen van de preek.

 

5. Verdiep je in de thema’s beïnvloeding en gedragsverandering

Ik weet dat de lezers dit soort tips ook van jou, Paulien, krijgen, en dat wil ik graag nog eens onderstrepen. Er is zo veel kennis over het beïnvloeden van gedragsverandering, dat het zonde is als sprekers daar geen gebruik van maken. Beïnvloeding is geen manipulatie, het is een manier om een preek meer impact te geven en je luisteraars te helpen. Interessante boeken op dit gebied zijn De Ladder van Ben Tiggelaar en de boeken van Pacelle van Goethem.

 

Meer inspiratie? 

• Op www.trainingsachtbaan.nl vind je het model De Trainingsachtbaan. Op www.train-de-trainer.com vind je mijn trainingsaanbod voor trainers.
• Download de eerste hoofdstukken en/of bestel het boek van Arie gratis op www.trainingsachtbaan.nl.
• Lees week 50 uit Zin in preken: Interactie in de preek? Kies het goede moment