Vier tips voor het preken over Maria

We gaan weer richting de Adventstijd, traditioneel de enige tijd waarin protestanten aandacht hebben voor Maria. Prof. dr. Arnold Huijgen bepleit in zijn boek boek Maria: Icoon van genade dat zij meer aandacht verdient, het hele jaar door. Maar zeker de Adventstijd is een goede aanleiding om naar Maria te kijken. In deze blog geeft hij vier tips voor preken over Maria.

 

1. Benadruk dat zij een vrouw was

Het is haast ongelooflijk, maar soms hebben predikers er geen aandacht voor dat Maria een vrouw was. Maar dat is wezenlijk. Het gaat hier niet om een gevoeligheid van 21e-eeuwse Westerlingen, maar de aandacht voor Maria en andere vrouwen zit diep in het evangelie, vooral bij Lukas, maar ook bij Mattheüs.

Lukas heeft veel aandacht voor mensen die zich in de marge bevonden, zoals ook vrouwen in die tijd. In het begin van zijn evangelie staat de jonge vrouw Maria tegenover de oude man Zacharias. Hoewel Zacharias alles mee heeft en Maria alles tegen, gelooft hij het ongelooflijke niet en zij ongelooflijke wél. Vervolgens gaat Maria op bezoek bij haar nicht Elizabeth, waar ze haar lofzang zingt. Vrouwen krijgen de centrale plek op het toneel van Lukas’ evangelie. Juist als vrouw wordt Maria in dienst genomen: zij wordt de moeder van de verlosser.

Wat mij betreft mag in de preek gerust worden aangezet dat vrouwen nogal eens naar achteren geduwd werden (en worden) door machtige mannen. Dat God Maria naar voren haalde, betekent dat hij oog voor haar heeft, als vrouw en als (in die tijd) machteloze.

 

2. Focus op het profetische in haar lied

Maria’s lied is geen liedje. Ze zingt over God, die als de Machtige zaken rechtzet. Armen ontvangen overvloed, maar rijken vertrekken met lege handen. Nederigen worden verhoogd, maar machtigen van de tronen getrokken. Dat is meer dan revolutionair. In veel revoluties worden de bordjes verhangen, waardoor de machthebbers machtelozen worden en andersom. Maar de onderliggende structuur blijft helaas nog in stand. Maria zingt over God die de wereld echt nieuw maakt. In haar Zoon wordt zichtbaar hoe dat gebeurt: Hij zoekt de mensen aan de rand op met het evangelie.

Maria staat in de traditie van de oudtestamentische profeten, die Gods perspectief op de werkelijkheid verkondigden. Volgens mij hebben we opnieuw profetische verkondiging nodig. De wereld is op allerlei manieren kapot en wij maken haar telkens nog stuk. We krijgen het ook niet meer goed. Maar God gaat iets totaal nieuws maken.

Profetisch licht betekent dat de prioriteiten anders komen te liggen. Het gaat niet om succes of aanzien in de wereld, maar om meegenomen te worden in Gods grote werk.

 

3. Neem Maria’s geloof als voorbeeld

Maria’s geloof is echt voorbeeldig. Niemand had ooit het evangelie nog gehoord. Zij hoort het eenmaal en gelooft het direct. Wie van zichzelf weet hoeveel weerstand tegen het evangelie er vanbinnen kan leven, verbaast zich daarover. Maria’s geloof is ook loepzuiver: ze leeft van het Woord van God. ‘Laat aan mij geschieden overeenkomstig Uw Woord’ – dat is zo ongeveer een definitie van geloof.

Een accent dat volgens mij in preken niet mag ontbreken, is de actieve ontvankelijkheid. Maria is niet creatief, ze maakt zelf niets voor elkaar, ze moet het allemaal maar van God ontvangen. Ze is afhankelijk, maar niet passief. Actief zegt ze voluit ‘ja’ tegen Gods beloftewoord. Geloof is niet een set regels of waarheden, het is ook niet allereerst een uitgedachte ethiek, maar het is voluit ‘ja’ zeggen tegen God.

Zonder reserve ‘ja’ zeggen is in onze tijd moeilijker dan ooit. Er is zoveel om sceptisch of zelf cynisch over te zijn, van nepnieuws tot zelfverrijking. De enige manier om vol overgave ‘ja’ te zeggen, is wanneer Gods Woord klinkt.

 

4. Wijs op Jezus Christus

In de ondertitel van mijn boek noem ik Maria ‘icoon van genade’. Een icoon is in de Oosters-Orthodoxe traditie een punt waar de hemel de aarde raakt. Wie naar een icoon kijkt, kijkt er als het ware doorheen, tot in de werkelijkheid van God. Zo is Maria ook bedoeld: als de aandacht voor haar verzelfstandigd wordt, losgemaakt van de aanbidding van haar zoon Jezus Christus, gaat het mis. Door Maria kom je bij Jezus Christus uit, bij God die het verlorene opzoekt, het verworpene verkiest, het verachte verheft.

Protestanten zijn altijd een beetje huiverig geweest om al te veel aandacht aan Maria te geven, uit vrees dat dit af zou leiden van Christus. Maar het komt niet op de hoeveelheid aandacht aan, maar op de kwaliteit ervan: je kunt haast niet genoeg aandacht hebben voor Maria als icoon van genade. Je hebt dan namelijk vooral aandacht voor God in Christus.

We leven in een wereld vol beelden: reclamebeelden die een appel doen op ons consumentisme, filmbeelden die onze aandacht vasthouden, idolen waaraan velen zich spiegelen, zelfbeelden die negatief kunnen uitpakken. In die wereld vol beelden mag je je luisteraars het beeld van Maria meegeven. Kijk samen naar Maria en zie Gods genade.

 

Wat zou jouw vijfde tip zijn? Laat je die hieronder achter?