Interview Cvandaag: “Preken blijft toch een bijzonder fenomeen”
“Soms vraag ik me af: ‘Heb ik het ook voor U goed gedaan Heer? Heb ik wel het juiste beeld van U neergezet?’ Dat blijf ik toch wel spannend vinden”, vertelt de 44-jarige Paulien Vervoorn. Onlangs schreef ze het boek ‘Zin in Preken’, bestaande uit 52 preek-ideeën waarmee ze voorgangers, predikanten en sprekers wekelijks hoopt te inspireren. Naar aanleiding van het recent verschenen boek ging Cvandaag met Paulien in gesprek.
In het dagelijks leven is ze actief als spreker, auteur en trainer van het trainingsbureau ‘Geloofwaardig Spreken.’ Je kunt met recht stellen dat Paulien een drukbezet bestaan kent. Wanneer we Paulien digitaal spreken, springt haar werkkamer direct in het oog. De muur achter Paulien is beplakt met een fraai fotobehang van een kathedraal waarop kerkbanken, dikke pilaren en plafondschilderingen te zien zijn.
De in Rijnsburg woonachtige Paulien kwam op het idee om, in navolging van haar eerdere boek ‘Geloofwaardig Spreken, hoe je een steengoede preek maakt’, met een nieuw boek te komen. “Het vorige boek zat heel methodisch in elkaar: als je alle stappen volgde, en het boek uit was, dan was je preek ook af. Ik dacht: ik zou het mooi vinden als je rijkelijk kunt variëren. Ook ontwikkelde ik nieuwe ideeën en dacht ik: ‘Het zou mooi zijn als de mensen dat ook weer kunnen lezen.’ Zo is het eigenlijk begonnen”, vertelt Paulien.
Ook de coronapandemie leverde haar de broodnodige inspiratie op voor het schrijven van een nieuw boek. “In de coronatijd stelden we als sprekers elkaar regelmatig de vraag: ‘Heb je nog wel zin om te preken?’ Het was ook een hele gekke tijd: je preekte voor een camera in een verder lege kerk. Maar ook de vraag: ‘Heeft preken überhaupt nog zin?’ hoorde ik af en toe. Dat woordje ‘zin’ is eigenlijk een beetje blijven haken.” Daarnaast werd Paulien tijdens het schrijven ook geïnspireerd door bijdragen, vragen, adviezen en suggesties van anderen.
En nu ligt het boek er, tot blijdschap en tevredenheid van Paulien zelf. Haar boek bestaat uit 52 losse onderwerpen, waaruit predikanten, voorgangers en sprekers inspiratie voor hun preken kunnen putten. Daarnaast geeft het handvatten om op bijbelgetrouwe, glasheldere en gevarieerde wijze te kunnen spreken. Elk onderwerp bevat een praktisch idee, aangevuld met voorbeelden uit de alledaagse praktijk. Daarnaast vind je ook nog eens 40 bijdragen van predikanten, voorgangers en sprekers. “Je kunt het boek lezen als je zin hebt om weer iets nieuws te leren. Maar je kunt het er ook bij pakken als je op een bepaald punt vastloopt en je dan een hoofdstukje vindt dat je verder helpt.”
Zelf staat Paulien ook met regelmaat op de kansel. Vervoorn noemt een aantal criteria waar volgens haar een goede preek aan zou moeten voldoen. “De eerste is: Je wilt de Bijbel uitleggen. Dat klinkt misschien als een geweldige open deur, maar toch noem ik het. Je kunt als spreker namelijk zo in allerlei valkuilen belanden. Voor iemand die bijvoorbeeld minder ervaren is, kan het een valkuil zijn om in de preek een getuigenis als uitgangspunt te nemen in plaats van een Bijbeltekst.”
“Een meer ervaren persoon kan juist denken: ‘Ik weet wel zo’n beetje wat er staat en wat het betekent’ en daardoor de kans op een vernieuwingsslag of verrassingselement missen. Je moet niet willen dat als je een preek houdt je alleen maar dingen noemt die je eigenlijk al lang wist. Dat probeer ik in mijn eigen preken ook zoveel mogelijk te voorkomen.”
“Een ander punt dat ik zou willen noemen is dat je als spreker echt doorleefd hebt wat je vertelt. Dat betekent niet dat je altijd je eigen ervaring moet benoemen. Want ook als je dat niet doet, voelen de mensen als het goed is nog steeds aan dat je het onderwerp doorleefd hebt of dat je in ieder geval betrokken bent. Persoonlijk betrokken zijn op datgene waarover je preekt is wat mij betreft onmisbaar.”
Het derde criterium dat volgens Paulien een basisingrediënt is voor het houden van een goede preek is dat de luisteraar vanaf het begin de preek ingetrokken wordt. “Hopelijk weet je het zo te brengen dat de luisteraar vanaf het begin denkt: ‘Hier wil ik naar luisteren’. Maar ook dat iemand aan het einde van de dienst weet hoe de preek de nieuwe week in meegenomen kan worden.”
Bij die drie punten plaatst Paulien wel een kanttekening. “Je blijft altijd afhankelijk van de werking van Gods Geest, zeker tijdens een preekvoorbereiding. Anders lijkt het erop alsof een preek maakbaar wordt. Dat is het niet, het is een combinatie van zowel geïnspireerd worden door de Geest als het aanleren van handige tips uit het boek zelf die je vooruit helpen in dat proces.”
De eerste keer
Even voeren de gedachten van Paulien terug naar een jaar of 20 geleden toen ze zelf voor het eerst voorging. “Ik dacht: Was dit het nou? Was het wel goed? Ondanks dat ik van veel mensen om mij heen complimenten kreeg, bleef ik toch met zulke gedachten zitten. Ik dacht: ‘Was het ook goed genoeg voor U Heer? Heb ik het wel goed uitgelegd en heb ik wel het juiste beeld van U neergezet? Dat vind ik nog altijd een heel spannend iets.”
“De grootste persoonlijke uitdaging die ik zelf nog ervaar in het preken, is dat ik heel erg mijn best kan doen om aan al die verschillende criteria te voldoen. Maar ten diepste gaat het erom of ik recht doe aan de grootheid van God. Dat is ook mijn gebed vooraf. Ik bid: ‘Dat U mag schitteren.’ Ik hoef niet zonodig in de spotlights te staan. Natuurlijk sta ik er wel en geniet ik er ook van, maar het gaat erom dat Gods heerlijkheid schittert in de preek. Achteraf denk ik dan: ‘Ik hoop dat het gebeurd is en ik geef het terug aan U.’
Naast het feit dat Paulien al meerdere boeken op haar conto heeft staan en de volgende inmiddels alweer een feit is, geeft ze ook al ruim 10 jaar training aan predikanten, voorgangers en sprekers. Dat doet Paulien vanuit haar trainingsbureau ‘Geloofwaardig Spreken’ dat ze in 2012 begon. De cursisten die Vervoorn treft, komen uit allerlei verschillende kerkelijke verbanden. Theologische discussies over gevoelige thema’s binnen de kerk zijn niet aan de orde en kerkmuren worden doorbroken, vertelt Paulien die zelf opgroeide in de Gereformeerde Gemeente.
“Ik proef bij de deelnemers juist enorm veel liefde voor het Woord en voor de Heere Jezus. Dan valt eigenlijk vrijwel alles weg. Niet dat ik discussies daarover uit de weg ga, maar het is bijzonder mooi dat er tijdens trainingen geen issues zijn en er een gemeenschappelijke instelling is”, vult Paulien aan.
Wel merkt Paulien verschillen in de gesprekspunten of vragen die cursisten tijdens zo’n training aandragen. “Elk kerkverband heeft zijn eigen cultuur, zodoende zijn er dus ook verschillende preekculturen. Een predikant uit bijvoorbeeld de Hersteld Hervormde Kerk preekt veelal twee keer per zondag en vaak duurt zo’n preek langer dan een half uur. Andere deelnemers preken minder frequent of soms in gemeenten waar mensen de dienst sneller thuis volgen, dan zijn de vragen die gesteld worden behoorlijk verschillend. De een wil de aandacht van zijn hoorders niet verliezen en dynamischer preken, de ander wil juist meer rust aanbrengen in zijn of haar preek.”
“Wat voor veel deelnemers wel een gedeeld puntje van frustratie is, is dat zij er voor hun gevoel lang niet altijd in slagen om al die verschillende criteria toe te passen in hun preekvoorbereiding. Je wilt naslagwerk en Bijbelverklaringen lezen, het gekozen preek onderwerp doorleven en er met mensen over praten. Dat kost allemaal tijd. Soms denken gemeenteleden dat de preek de enige taak is die een predikant heeft. Maar je zit natuurlijk ook in het ziekenhuis, je voert pastorale gesprekken, je bezoekt vergaderingen en misschien ben je ook nog wel missionair of diaconaal actief.”
Boodschap, hoop en motivatie
Wanneer het gaat om de boodschap die ze aan de lezers van haar boek wil meegeven, zegt Paulien: “Blijf jezelf verrassen, blijf zoeken naar uitdagingen, inspiratie en variatie. Zo blijf je ook je luisteraars inspireren.”
“Als ik het verschil hoor. Als ik een preek van iemand hoor en ik kan merken dat iemand bepaalde ideeën uit het boek heeft toegepast”, antwoordt Paulien als haar gevraagd wordt wanneer ze tevreden zou zijn. “Ik word er altijd heel blij van als ik van een individuele voorganger, predikant of spreker hoor dat hij of zij iets aan het boek gehad heeft.”
“Om een voorbeeld te noemen, het boek kwam op een vrijdagmiddag uit en op de daaropvolgende zondag kreeg ik al appjes van lezers die een bepaald hoofdstuk hadden toegepast en dat het zo en zo uitpakte. Dat is heerlijk om te horen.”
“Maar wat mij echt motiveert is dat als ze voor een zaal van 600 mensen staan, die 600 mensen er ook echt hopelijk van genoten hebben. Want uiteindelijk gaat het erom dat het fantastische nieuws dat we hebben, het evangelie, glashelder mag klinken en mensen in beweging zet. Als mijn boek daarin een bijdrage mag leveren, zou dat geweldig zijn.”
Met toestemming overgenomen van Cvandaag. Interview door Silvan Bruinstroop.
Bestel hier het boek Zin in preken
