‘We zijn van nature geneigd tot eenzijdigheid’

Arjan Zantingh, voorganger van de Stadskerk in Groningen, ziet de preek als een belangrijk middel om een cultuur van én én te crëeren. Hij schreef hierover het boek Tweecomponentenkerk: Bouwen aan een kerk van én én’. 

 

Deze blog verschijnt in een serie IK-interviews, waarin sprekers zichzelf interviewen. 

 

Het boek gaat over de tweecomponentenkerk. Kun je ook spreken van een tweecomponentenpreek?
Dat denk ik zeker. Ook als het gaat om preken, zijn we van nature geneigd tot eenzijdigheid. En hoewel ik een beetje chargeer, zie je bijvoorbeeld bij de ene spreker dat alleen uitgebreide studie kan leiden tot een goede preek en bij de ander dat alleen veel ruimte voor de leiding door de Heilige Geest maakt dat je gaat vertellen wat de Heer graag wil dat je vertelt. Maar uiteraard ligt het ideaal in het én én. Transpiratie én inspiratie. Woord én Geest.

 

Wat zijn voor jou typische én-éncomponenten rondom prediking, waarbij je in de praktijk ziet dat het juist vaak óf óf is?
Zelf vind ik vaak verrijking in de combinaties humor én serieusheid en nuchter én bevlogen.

Ik ben van nature een nuchtere noorderling en het kan verfrissend zijn om heel geestelijke zaken en ingewikkelde of uitdagende stukken uit de Bijbel op een heel nuchtere manier te beschouwen en te bepreken. Daarom geloof ik bijvoorbeeld dat het hartstikke handig is om ‘spelregels’ af te spreken als het gaat om het groeien in de gaven van de Geest in je gemeente. Ik ben daar tegelijkertijd superbevlogen over, ik wil álles ontvangen wat de Heer maar wil geven en neem de gemeente daar graag in mee. Maar tegelijkertijd mag je er dus ook heel nuchter naar kijken en bespreken hoe we dat op een veilige manier kunnen doen.

En in het spreken zelf, in een gemeente als de onze waar je een breed publiek voor je (scherm) hebt zitten, richt je je dus én op zoekers én op pubergelovigen én op volwassen christenen. Je focus ligt op binnen én buiten. Dat vraagt om inclusief preken. Want het moet én te volgen zijn voor mensen met weinig achtergrond én je wilt mensen die al jaren met de Heer onderweg zijn, op een frisse manier opnieuw prikkelen en voeden.
Ik vind dit best een uitdaging. Maar ik ben zó overtuigd van de kracht en de waarheid en de relevantie van Gods woord voor vandaag, dat ik graag extra voorbereidingstijd inruim om mijn preken hierop te checken. En als sprekersteam hebben we ons hier ook in laten toerusten en coachen, dat helpt je altijd verder.

 

Wat is je ervaring met mannen én vrouwen binnen het leiderschap van de kerk?

En met mannen én vrouwen die preken tijdens de zondagse samenkomsten?
In mijn overtuiging kan de kerk niet zonder de combinatie. Voor de zomer bestond onze betaalde staf voor ongeveer de helft uit vrouwen en dat zie ik als een zegen.
Zonder te willen generaliseren, maar je hebt bij een gemêleerd leidersteam en/of gemêleerde sprekerspoule veel meer een elkaar aanvullende tone of voice. De een is meer inspirerend, de ander meer appellerend. De een legt de focus op hoofdzaken, terwijl het oog voor detail bij de ander zo aansprekend is. En als alle tonen en kleuren de ruimte krijgen, heb je in totaal een fantastisch en rijk palet, waarbij er voor iedere hoorder wel iets is wat echt kan raken en voeden. Want er is uiteraard niet één type luisteraar van je preek. De ene spreekstijl past veel beter bij de ene luisteraar, terwijl een ander type luisteraar juist in beweging komt bij een andere spreekstijl. Nou, dat is prima te organiseren, is mijn ervaring. Ook in kleinere gemeenten kun je prima werken met een gevarieerd sprekersteam.

 

Op welke manier bereid jij je preek voor waarbij vorm én inhoud belangrijk zijn? 

Ik vind inhoud wel leidend boven vorm, maar een goede preek kan niet zonder goede vorm.

Ik heb eens een steengoede preek gehoord qua inhoud, die echt moeilijk te volgen was qua overdracht. Het was een monotone verhandeling, waar ik echt met moeite de aandacht bij kon houden. Terwijl het inhoudelijk misschien wel een van de beste preken was die ik in tijden had gehoord. Dus vorm doet ertoe.
Maar het begint met goede inhoud. Daar begint mijn voorbereiding dus ook. Denken, bidden, studeren op een specifiek Bijbelgedeelte. Dat leidt tot de kern van wat ik over mag brengen, een looplijn voor de preek. Daarna komt de focus meer op de vorm te liggen. Niet alleen hoe je de preek opbouwt, maar in de onlinedienstenperiode ben ik zelf weer bepaald bij de kracht van de objectles. Een plaatje bij het praatje. Dus een bak lego en een legobouwwerk in een preek over levende bouwstenen. Met de vraag wat jouw plek is. In de muur of in de bak? Ik merk dat die beeldende vorm de inhoud echt kracht geeft, mits goed gekozen. Alleen als de vorm ráák is, zal die de inhoud versterken. Zo niet, dat leidt de vorm juist tot verwarring.

 

Zie jij de preek als een losstaand element of is er een ‘én én’ met aanbidding?

Ik zie een krachtige link tussen aanbidding en de preek. Als mensen zich in het zingen echt hebben kunnen uiten naar God, gaan de harten open, waardoor er gemakkelijker ingang is voor Gods Woord. Is dat er niet, dan moet ik voor mijn gevoel beginnen op -10.

Bij ons delen we onze preekseries en specifieke thema’s en tekstgedeeltes in principe ruim van tevoren met de aanbiddingsleiders, zodat zij die mee kunnen nemen in hun voorbereiding.
En natuurlijk kun je op de Geest vertrouwen dat degene die de liederen uitzoekt, de juiste nummers zal kiezen, maar als ik bijvoorbeeld zelf een sterk idee heb wat het beste lied voor na de preek zou zijn, stem ik dat liever van tevoren af. Want als je na de preek een lied kunt zingen dat de lading dekt van de preek, kan dat voor veel mensen een manier zijn om op dat moment te ‘antwoorden’ op de preek. Dan zijn het geen afzonderlijke onderdelen van de dienst meer, maar versterken ze elkaar juist enorm. En ja, ook dat is de kracht én én…

 

Wat wil je bereiken met je boek?

Ik geloof heilig in een kerk die vol is van waarheid én vol van genade. Die vol is van Woord én vol van Geest. Die de blik naar binnen én naar buiten heeft. Die put uit de rijke traditie van alle generaties voor ons én tegelijkertijd openstaat voor vernieuwing. Die zich uitstrekt naar heelheid én gebrokenheid niet uit de weg gaat.
Het boek is geboren uit de ervaringen die ik in mijn eigen gemeente heb opgedaan. Steeds opnieuw blijkt dat de verrijking van datgene wat al sterk in een gemeente is met meer van de andere component, leidt tot een krachtige, aantrekkelijke en vitale kerk.

 

Welke én én vind jij belangrijk bij het maken van je preek en waarom juist die?