Alpha Nederland organiseert in november de week van de gastvrijheid. Alpha Nederland laat kerken zien hoe je gastvrij kunt zijn. Gastvrijheid zit in allerlei aspecten: in de binnenkomst, de manier van aanspreken, de mededelingen, et cetera. Hoe preek je gastvrij?

Ik vroeg het Annemarieke Graveland. Vorig jaar schreef ze een serie blogs over haar digitale bezoeken aan kerken. Dit jaar schrijft ze voor Cvandaageen wekelijkse column over hoe het voor haar als onervaren Bijbellezer is de Bijbel te lezen. Op Twitter omschrijft ze zichzelf als iemand die het christelijk geloof (her)ontdekt. Voor Geloofwaardig Spreken zet ze zes wensen op een rij over gastvrij preken.

Door Annemarieke Graveland

1. Stel vragen

Ik vind het sowieso leuk als anderen laten weten interesse te hebben in mijn geloofszoektocht. Dan voel ik me gesteund. Als je vragen stelt over mijn geloofszoektocht, help je mij na te denken over hoe ik nu echt tegen bepaalde dingen aankijk. Ik heb niet zozeer voorbeelden van sprekers of predikanten die me tijdens een preek vragen hebben gesteld, wel van Twitteraars en andere interviewers. Vragen die me tot nu hielpen:

• Wat doet het Evangelie met je?
• Wat denk je van zondebesef?
• Wat is je geloofsachtergrond?
• Hoe voelden bijzondere momenten?
• Waarom vind je wat je vindt, over welke geloofsgerelateerde onderwerpen dan ook?

De vraag over mijn geloofsachtergrond beantwoord ik trouwens zo:

‘Ik ben Annemarieke, 20 jaar oud en sinds ongeveer twee jaar ben ik me meer gaan verdiepen in het christelijk geloof. We gingen als gezin nooit naar de kerk. Als kind zat ik wel op een christelijke basisschool, omdat mijn ouders dat goed leek voor mijn algemene kennis. Als kind geloofde ik simpelweg wat de juffen op school me vertelden. Op de middelbare school werd ik algauw atheïst, doordat ik toen leerde over de evolutietheorie en de oerknal. Ook keek ik in die tijd wel naar atheïstische YouTubevideo’s.

De reden dat ik me rond mijn achttiende weer meer voor het geloof ging interesseren was dat ik leerde dat het christelijk geloof behoorlijk wat invloed heeft gehad op onze literatuur en geschiedenis, twee van mijn grote interesses. Omdat ik als kind wel geloofde, noem ik me een “herontdekker’’ van het geloof.

Toen ik eenmaal ruim een jaar met de Bijbel bezig was, met wat onderbrekingen weliswaar, besloot ik kerkdiensten te gaan kijken. Ik vroeg op Twitter wie er aanbevelingen voor mij had. Daarna ontstond bij mij het idee om op Twitter een soort recensies of verslagjes te gaan schrijven over de kerkdiensten. Na een maand vroeg CIP.nl of ik columns wilde gaan schrijven. Kerkdiensten door de ogen van een buitenstaander, heette die reeks. Die heb ik van juni 2021 tot begin januari 2022 gedaan. Zonder die columns had ik niet gestaan waar ik nu stond wat het geloof betreft.  Dat alleen al vind ik vrij bijzonder, want ik hield al ontzettend veel van schrijven, dus dat God me dichter naar zich toe heeft getrokken middels een schrijfproject, vind ik wel passend.’

2. Beantwoord vragen

Ik heb allerlei vragen. Over hoe het zit met schepping en evolutie, hoe letterlijk je precies het Oude en Nieuwe Testament zou moeten lezen en hoe het zit met God en het kwaad in de wereld. Vooral dat laatste is een thema waar ik vooralsnog zelf niet uit kom, en dan bedoel ik vooral het kwaad waar mensen vaak niks aan kunnen doen, zoals ernstige ziektes. Ik weet niet of je God echt de schuld kunt geven van kwaad dat mensen elkaar aandoen, maar dat mensen ziek worden, daar kunnen ze vaak niks aan doen.

Schepping en evolutie vind ik een interessant thema. Het raakt aan de vraag hoe letterlijk je de Bijbel moet lezen. Begin dit jaar las ik het boek Alle verstand te boven, over gelovige wetenschappers. Naar aanleiding van dat boek vroeg ik op Twitter of mensen me boeken konden aanraden over het thema schepping en evolutie. Sommigen raadden me inderdaad boeken aan, maar van anderen kreeg ik reacties als ‘Lees gewoon het begin van Genesis’. Met dat antwoord kan ik niks, want in Genesis valt niets te leren over evolutie. Ik denk dat het goed is als dit soort controversiële thema’s in de preek besproken kunnen worden.

Ik denk dat het belangrijkste is dat je als spreker openstaat voor de vragen die er bij mij leven en dat je die niet afwijst of veroordeelt. Geef me zo uitgebreid mogelijk antwoord en geef ook ruimte voor meningsverschillen.

3. Maak me wegwijs in de Bijbel

Als kind vond ik de Bijbelverhalen wel interessant. In het begin van 2020 ben ik zelf de Bijbel in gedoken. Het allereerste Bijbelboek dat ik helemaal las, was Prediker. Hierna volgde Spreuken en vervolgens de vier Evangeliën. Daarna ben ik Handelingen en een groot deel van Romeinen gaan lezen. Voor mijn Bijbelcolumnreeks op Cvandaag heb ik het boek Ruth gelezen. Nu ben ik bezig met de eerste brief aan de Korintiërs. Daarnaast lees ik voor mezelf af en toe een psalm.

Wat ik vooral lastig vind, is om te bepalen wat in de Bijbel je nu wel en wat je niet als Gods Woord kunt zien, of letterlijk kunt nemen. Ik vat verhalen vaak symbolisch op in plaats van als feitelijke geschiedenissen. De betekenissen achter de verhalen bedenken kan lastig zijn, maar ook interessant en uitdagend.

In het Oude Testament lijken de mensen soms geweld te verheerlijken. De Bijbel is denk ik een boek dat niet los gezien kan worden van de tijd en cultuur waarin het geschreven is. Soms kan dat botsen en vind ik het naar wat ik lees. Zoals wat Paulus soms zegt over vrouwen, dat ze zouden moeten zwijgen. Daar ben ik het dan simpelweg niet mee eens. Ik zie mezelf als een behoorlijk autonoom en vrijdenkend iemand op het gebied van geloof. Ik geloof, terwijl seculier denken in mijn omgeving toch steeds meer de norm wordt. En binnen het geloof schik ik me niet zomaar naar wat er nu eenmaal in een heilig boek geschreven staat. Ik blijf daar zelf ook kritisch over nadenken en dingen van vinden.

4. Vertel persoonlijke verhalen

Ik vind het altijd interessant om te horen hoe iemand God heeft leren kennen en is gaan geloven. Dat kan je eigen verhaal zijn of verhalen van anderen. Dat maakt het geloof voor mij iets concreter en brengt het dichterbij dan wanneer er alleen verhalen van duizenden jaren geleden worden besproken.

Helaas heb ik geen voorbeeld van een preek die zo’n persoonlijk verhaal bevatte. Die getuigenissen hoor ik vooral in bijvoorbeeld EO-programma’s of op Twitter. De schrijver C.S. Lewis was een van de eersten wiens bekeringsverhaal ik las en dat sprak me wel aan, want hij was ook eens een atheïst. Dat verhaal las ik toen ik mezelf ook nog atheïst noemde en ik vond het bijzonder om te lezen dat er blijkbaar ook mensen waren die de omgekeerde weg gingen als mijn oorspronkelijke weg (gelovig als kind en later niet meer).

5. Preek niet te streng-in-de-leer, maar ook niet te vrijzinnig

De toegevoegde waarde van het christendom voor mij zit voornamelijk in wie God is voor mensen. Een schuilplaats bijvoorbeeld, een rots, en een herder. Dat zijn slechts een paar eigenschappen van God die voor mij echt zijn gaan leven. Mijn geloofszoektocht heeft me ondersteund in een periode dat ik me af en toe wat somber voelde vanwege een studie die me teleurstelde. Dat mijn geloofszoektocht juist zo tot bloei mocht komen in een periode dat ik die steun hard nodig had, vind ik achteraf gezien best bijzonder. Veel van deze toegevoegde waarde haal ik onder andere uit preken, bijvoorbeeld een preek die ging over de Goede Herder. Dogmatische preken en streng-in-de-leer-zijn werkt bij mij eerder verstikkend en schrikt af.

Vermijd hel-en-verdoemenispreken. Je gaat waarschijnlijk heel weinig tot niemand bekeren door hen proberen bang te maken voor de hel of Gods oordeel.

Jezus zei dat zijn last licht is en zijn juk zacht. Dat is een reden dat ik wat zwaardere preken soms niet helemaal begrijp. Daar zou je als luisteraar juist bang van kunnen worden. Ik ben al bang genoeg van mezelf. Door het geloof ben ik juist minder bang geworden, omdat God een soort toevlucht is.

Natuurlijk mag je tijdens je preek wel duidelijk maken wat het christendom onderscheidt van andere religies. Ik denk dat een letterlijke opstanding uit de dood bijvoorbeeld wel bij het christendom hoort. Als je te vrijzinnig preekt, vraag ik me ook af wat de toegevoegde waarde is van christen worden …

6. Heb geduld

Dring het geloof vooral niet op tijdens de preek. Ik vind het belangrijk om te merken dat een spreker geduld met me heeft. Als iemand ooit atheïst was en nu interesse heeft in het geloof, is dat toch al een grote stap?