Mijn haat-liefdeverhouding met de Heidelbergse Catechismus
‘Paulien, wat is uw enige troost in, beide in het leven en sterven?’ Als tienjarig meisje haalde ik diep adem en dreunde ik het antwoord op. In ruil voor een stickertje.
‘Dat ik met lichaam en ziel, beide in het leven en sterven,
niet mijn, maar mijns getrouwen Zaligmakers Jezus Christus eigen ben,
Die met Zijn dierbaar bloed voor al mijn zonden volkomenlijk betaald
en mij uit alle heerschappij des duivels verlost heeft, en alzo bewaart,
dat zonder den wil mijns hemelsen Vaders geen haar van mijn hoofd vallen kan,
ja ook, dat mij alle ding tot mijn zaligheid dienen moet;
waarom Hij mij ook door Zijn Heiligen Geest van het eeuwige leven verzekert,
en Hem voortaan te leven van harte willig en bereid maakt.’
Langzaam schoof ik mijn laatje open om niet al te veel lawaai te maken. Ik liet de stickertjes door mijn handen glijden. Bij vijf stickertjes kreeg ik een kaartje van de meester. Wat een blij vooruitzicht …
Ik had een systeem bedacht om de lange antwoorden in mijn hoofd te zetten. Ik zette streepjes in de lange zinnen. Als ik het stuk tot het streepje kende, ging ik door naar het volgende stukje. Ik zal ongeveer zeventig antwoorden hebben geleerd in groep 7 en 8 van de reformatorische basisschool. Daarna leerde ik op catechisatie antwoorden opnieuw uit mijn hoofd. Als ik geluk had was er ruimte om vragen te stellen. En soms had ik geluk. Maar de échte vragen slikte ik meestal in.
Rond mijn zeventiende begon het te wringen
Ik begon me af te vragen waarom ik me zo moest focussen op die Heidelbergse Catechismus (HC). Mijn hervormde vriendjes en vriendinnetjes hadden op catechisatie boeiende gesprekken. Ik leerde stomweg antwoorden uit mijn hoofd en ondertussen had ik geen idee hoe ik ooit een waar zaligmakend geloof zou kunnen krijgen.
Rond mijn negentiende begon er wat te veranderen
Ik ontdekte wat zondag 1 persoonlijk voor mij betekende. Dat
- ik in leven en sterven eigendom ben van mijn getrouwe Zaligmaker;
- Hij met zijn dierbaar bloed volkomen voor mij betaald heeft;
- Hij me verlost heeft van de heerschappij van de duivel;
- Hij me bewaart;
- Hij me door de Heilige Geest van het eeuwige leven verzekert.
Hallelujah!
Ik had nog steeds allerlei vragen. Daarop gaf de HC echter geen antwoord. Doe ik belijdenis in de Gereformeerde Gemeente? Ben ik het eens met de drie formulieren van enigheid?
‘Beste dominee. We moeten echt eens praten. Ik wil belijdenis doen van mijn geloof. Maar ik heb moeite met die drie formulieren van enigheid.’
Hij moest mijn hele lijst met gespreksonderwerpen aanhoren. Mijn vragen over de babydoop, mijn kritiek op de regels en mijn moeite met de nadruk op de HC in plaats van op het Woord. Hij liet me uitpraten. En sprak de wijze woorden: ‘Als er meer is dat bindt dan scheidt, kun je gewoon belijdenis doen.’ En zo stond ik een poosje later vooraan in de kerk.
Wat moet ik nú nog met die HC?
Via een omweg kwam ik in CAMA Parousia Woerden terecht. Er is geen haar op mijn hoofd die nog aan een belijdenisgeschrift denkt. In mijn boeken verwijs ik er nergens naar.
En toch …
In evangelisch Nederland waaien we soms mee met alle wind van leer. Het is daarom zo gek nog niet om systematisch de basics door te nemen. Om bijvoorbeeld stil te staan bij alle facetten van de Apostolische Geloofsbelijdenis.
Natuurlijk staan er dingen in waar je verschillend over kunt denken. Natuurlijk stellen we nu net wat andere vragen. Daarom schreven Theo Pleizier en anderen Gewone Catechismus met 100 vragen en antwoorden voor vandaag.
Een werkgroep zal zich buigen over het samenstellen van een nieuwe catechismus. Net zoals de schrijvers van de HC willen zij het christelijk geloof op een hedendaagse manier overdragen aan volgende generaties en deze generaties inspireren.
Natuurlijk was het nooit de bedoeling van Caspar Olevianus en Zacharias Ursinus om een belijdenisgeschrift belangrijker te maken dan de Bijbel. Ik denk alleen dat we allemaal de neiging hebben om onze eigen (geschreven of ongeschreven) ‘belijdenisgeschriften’ te creëren! Zo hebben we in mijn thuisgemeente bijvoorbeeld de ‘regel’ dat je per se als gelovige gedoopt moet zijn om lid te worden. Dat kun je net zo goed een vorm van vervloekte milde afgoderij noemen. (Met dank aan Reinier Sonneveld voor deze uitdrukking. Zie verder mijn blog over de doop.)
Ik ben weer iets enthousiaster over de HC. Omdat het gaat over de Vader die al mijn haren heeft geteld. Over de Zoon die voor al mijn zonden heeft betaald. Over de Heilige Geest die me van het eeuwige leven verzekert. Van die troost wil ik zingen. Beide in leven en sterven.
Deze blog schreef ik naar aanleiding van het boek Dankbaar Onderweg: Dagboek bij de Heidelbergse Catechismus van Willem J. Ouweneel. Samen met Willem schreef ik Veertigvragentijd en Donkeredagenvragen.
In het interview bij Nederland Zingt Op Zondag vertel ik meer over mijn tijd in de Gereformeerde Gemeente.
Meer info over Dankbaar Onderweg of bestellen? Bestel het hier.
Ronnie
Het wordt hoog tijd dat vraag en antwoord 103 weer herontdekt worden. Daar staat namelijk dat men op de Sabbat de rustdag dient te houden. Niet op de zondag!
liesbeth nap
wat een herkenning .. !! ( kan ook niet anders, met dezelfde wortels en dezelfde meester ….. )
bij jou op 19 jarige leeftijd .. bij mij later ( helaas .. )
maar absoluut 1 in geloof, Halleluja !
( o ja .. heb zeker interesse in dat boek !! )
Peter Laman
De Catechismus was ooit bedoeld als leerboek, maar heeft door de eeuwen heen in Reformatorische kringen – met de andere twee ‘formulieren van enigheid’ – de status van een ‘hulpbijbel’ gekregen. Natuurlijk, de bijbel wordt uiteindelijk als enige autoriteit beleden – Sola Scriptura – maar omdat men de 3 Formulieren als de juiste uitleg beschouwt, hebben die in de praktijk een te grote status – bijna onfeilbaar – gekregen.
Catechismuspreken, openbaar belijden van de 3 formulieren… De bijbel zou genoeg moeten zijn. Ieder ander document dient voortdurend getoetst te worden aan de bijbel. In de praktijk is het Sola Scriptura principe uitgehold.
Ik vind dat triest. Een van de problemen in de RK kerk, waardoor de Reformatie nodig was, was dat de kerk de bijbel weg hield van de mensen, maar in plaats daarvan haar eigen uitleg gaf. Het volk werd niet in staat geacht de bijbel te begrijpen. De Kerk moest het uitleggen. Luther stelde daar Sola Scriptura tegenover en hij vertaalde de bijbel in het Duits, zodat iedereen zelf de bijbel kon gaan lezen. De gereformeerde praktijk rond de HC ondergraaft dat weer. Slechts enkele decennia na het begin van de reformatie achtten de dominees de ‘gewone’ mensen alweer niet in staat de bijbel te begrijpen. In 1573 werd de catechismuspreek voor het eerst verplicht gesteld.
De HC is een 16e eeuws leerboek, dat antwoord gaf op vragen die in die tijd leefden – concreet waren vragen over het Avondmaal. Jongeren hebben vandaag andere vragen. Wie zegt dat de HC nodig is om die vragen te beantwoorden, miskent de positie van de bijbel.
Laten we de HC zien voor wat het is: een oud leerboek. Er staan waardevolle dingen in. Er staan discutabele dingen in. Het is een historisch document dat het theologisch denken in het vroege Calvinisme goed weergeeft. Om hedendaagse jongeren vertrouwd te maken met het evangelie voldoet dat niet meer. Mensen van deze tijd vragen verder. Laten we de bijbel zelf als uitgangspunt nemen.
Hetty
Wat een ontdekking!!!! Ik ben dus niet alleen met mijn probleem. Wat heeft het stampen van antwoorden aangericht. In ieder geval dat ik preken erover ontloopt. Het boek trikkert mij, wil graag positief gaan kijken naar de HC.
ben barendregt
citaat: ‘Natuurlijk, de bijbel wordt uiteindelijk als enige autoriteit beleden – Sola Scriptura –’ zo schrijft Peter Laman.
van student Cristiaan Post [broer van onze dominee Alfred] vernam ik laatst dat prof. Henk v.d. Belt het Sola Scriptura al uit onze gereformeerde belijdenis wil schrappen, omdat er zoveel méér openbaring is als de Bijbel. Dat werd niet slecht ontvangen door de studenten, begreep ik. Nog méér macht bij de theologische elite?, vraag ik dan. En wat ze afwijken in de theologie – onder het motto van theologisch exegetisch filosofisch contextueel hermeneutische en zo meer [culturele moet er ook nog bij las ik op CIP onlangs] ‘interpretatie’ – van Gods onversneden Woord is al zo erbarmelijk! [en dan lees ik alleen nog maar inzake Bijbelse toekomst].
met hartelijke groet, vomo ben
Johannes
Helemaal meer eens: Het is zo gek nog niet om systematisch de basics door te nemen. Om stil te staan bij alle facetten van de Apostolische Geloofsbelijdenis.
Om bij te blijven en bij te leren, maar ook vooral om te troosten.
H van Braak
De zin dat er geen haar van uw hoofd kan vallen zonder de wil van de vader staat niet in de Bijbel. Lees Mattheus 10: 29 en 30.